سالانه حدود 23 میلیارد متر مکعب گاز و روزانه حدود 63 میلیون متر مکعب گاز در خطوط انتقال هدر می‌رود. این درحالی است که هدر رفت گاز در خطوط انتقال معادل 10 درصد گاز مصرفی در بخش خانگی است و دولت هیچ برنامه ای برای آن نداشته و مردم و رشد مصرف را دلیل کمبود گاز در کشور می داند.
بازار؛ گروه انرژی: عرضه انرژی در ایران 3 برابر متوسط جهانی است؛ ایران بیشترین یارانه سوخت را پرداخت می کند؛ مصرف گاز خانگی امسال 15 درصد بیشتر شده است؛ اینها تنها بخشی از جملاتی است که این روزها از زبان مسئولان نفتی کشور بسیار شنیده می شود و مسئولانی که چشم خود را روی تمامی کوتاهی های خود بسته و هیچ اشاره ای به اقداماتی که در سال های گذشته باید انجام می شد اما نشد، ندارند.
از جلوگیری از هدر رفت گاز در خطوط لوله گرفته تا عدم توسعه بازارهای صادراتی و نداشتن دیپلماسی تجاری. بر اساس آماری که جواد سلیمان پور کارشناس حوزه گاز به بازار می گوید: سالانه حدود 23 میلیارد مترمکعب گاز تنها در خطوط لوله هدر می رود. یک حساب کتاب ساده نشان می دهد که میزان هدر رفت روزانه گاز چیزی حدود 63 میلیون مترمکعب است. برای بزرگی این عدد باید بدانید که میزان مصرف گاز که این روزها صحبت های زیادی درباره آن مطرح می شود روزانه حدود 840 میلیون مترمکعب است که به گفته سخنگوی شرکت گاز حدود 614 میلیون مترمکعب، یعنی معادل 73 درصد آن در بخش خانگی می سوزد.
سالانه حدود 23 میلیارد مترمکعب گاز تنها در خطوط لوله هدر می رود. یک حساب کتاب ساده نشان می دهد که میزان هدر رفت روزانه گاز چیزی حدود 63 میلیون مترمکعب است. این میزان دقیقا معادل 10 درصد گاز مصرفی در بخش خانگی است
چرا وزارت نفت به سراغ ذخیره سازی گاز نمی‌رود
آمارها نشان می‌دهد شدت عرضه انرژی در ایران بیش از سه برابر متوسط جهانی است. رشد مصرف گاز امسال تا آنجا که وزیر نفت نیز نسبت به این موضوع انتقاد کرده و گفته که مصرف خانگی گاز در تهران 15 درصد افزایش یافته که 2 درصد آن مربوط به اشتراک‌های جدید است. افزایش 15 درصدی مصرف غیرطبیعی است و هیچ دستگاهی نمی‌تواند هیچ برنامه‌ریزی برای افزایش مصرف سالانه داشته باشد. این گفته ها در شرایطی مطرح شده که به گفته کارشناسان بخش زیادی از کمبودهای امروز حاصل کوتاهی های وزارت نفت در دولت های یازدهم و دوازدهم است. کشوری که با ذخایر 34 تریلیون مترمکعبی دومین دارنده ذخایر گازی در دنیاست این روزها به دلیل کمبود گاز ناچار شده که صنایع مادر تخصصی خود را تعطیل کند و تولید برق در نیروگاه های آن به چالش خورده است. کار به جایی رسیده که رضا اردکانیان وزیر نیرو هم می گوید اگر مصرف گاز کاهش پیدا نکند، خاموشی خواهیم داشت.
در ادامه این گزارش به مواردی اشاره می شود که اگر وزارت نفت به آنها توجه کرده بود، امروز تامین سوخت منازل، صنایع و نیروگاه ها به چالش نخورده بود.
یکی از راه های مدیریت تقاضا در فصول سرد، ذخیره سازی گاز در فصول گرم است. پیدا کردن مخازنی همچون شوریجه و سراجه به اکتشافات زمین شناسی نیاز دارد. بدون شک اولویت وزارت نفت پیدا کردن این مخازن نیست و بیشتر به دنبال پیدا کردن مخازن نفت و گاز هستند که سیاست درستی است
پیدا کردن مخازن ذخیره سازی اولویت وزارت نفت نیست
زمستان 1386 که کشور با کمبود گاز مواجه شد، وزارت نفت تصمیم گرفت برای تکرار نشدن آن بحران، اقدام به ذخیره‌سازی گاز در میادین تخلیه شده نفتی و گازی کند. دو پروژه مهم شامل تزریق گاز به مخازن سراجه قم و شوریجه خانگیران، در فصول گرم سال با تزریق گاز، پر می‌شدند تا در فصول سرد برای مصرف در بخش خانگی، تجاری و صنعتی به خطوط لوله سراسری وارد شود. این پروژه‌ها بین 15 تا 20 میلیون مترمکعب گاز به صورت روزانه به خط لوله‌ها تزریق می کردند تا مشکلی مثل امروز گریبان کشور را نگیرد.
سلیمان پور کارشناس حوزه گاز به بازار می گوید: ذخیره سازی گاز همچنان ادامه دارد اما حجم آن بسیار کم است. به گفته او، پیدا کردن مخازنی همچون شوریجه و سراجه نیاز به اکتشافات زمین شناسی نیاز دارد. بدون شک اولویت وزارت نفت پیدا کردن این مخازن نیست و بیشتر به دنبال پیدا کردن مخازن نفت و گاز هستند که سیاست درستی است.
شرکت ملی گاز بالاخره بعد از مدت ها خود هم به این نتیجه رسیده که بهینه سازی مصرف می تواند منافع زیادی برای کشور داشته باشد و اصلاح رایگان 600 هزار موتورخانه های منازل هم در همین راستا است
ظرفیت قانونی که دولت هیچ استفاده ای از آن نکرد
اما بهینه سازی مصرف از دیگر اقداماتی است که شاید اگر در سال های گذشته به آن توجه شده بود، ایران هم اکنون در فهرست پر مصرف ترین کشورهای دنیا قرار نداشت. این همان مساله ای است که خود بیژن زنگنه نیز به آن اذعان داشته و به تازگی اعلام کرده که راه حل مدیریت مصرف انرژی بهینه سازی است.
اکبر ترکان رییس سابق سازمان نظام مهندسی پیشتر به بازار گفته بود که کمتر از 10 درصد خانه‌هایی که در ایران ساخته می شود، مبحث 19 قانون مقررات ملی ساختمان را رعایت می کنند. او می‌گوید: «میزان مصرف انرژی در خانه‌های ایران سالانه 400 الی 500 کیلووات ساعت بر مترمربع است درحالیکه که هم اکنون کشورهای اروپایی تنها200 کیلو وات ساعت به ازای هر مترمربع انرژی مصرف می‌کنند. البته این حجم از مصرف انرژی نقطه ایده آلی برای آنها نیست و مصرف 50 کیلو وات ساعت به ازای هر مترمربع را برای خود هدف‌گذاری کرده‌اند.»
سلیمان پور که بهره وری انرژی در کشور را بسیار پایین می‌داند، دراینباره می‌گوید: شرکت ملی گاز بالاخره بعد از مدت ها خود هم به این نتیجه رسیده که بهینه سازی مصرف می تواند منافع زیادی برای کشور داشته باشد و اصلاح رایگان 600 هزار موتورخانه های منازل هم در همین راستا است.
ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر ظرفیت بسیار بزرگی برای مدیریت مصرف و بهینه سازی مصرف انرژی است که متاسفانه دولت به درستی از آن استفاده نکرده است. این ماده ظرفیتی را برای دولت ایجاد کرده که با اتکا به آن می تواند تا سقف 100 میلیارد دلار از محل سود حاصل از صرفه جویی مصرف سوخت به سرمایه گذاران این بخش اختصاص داد
او در ادامه به ظرفیت های قانونی که می توان از آنها برای کاهش مصرف انرژی در کشور استفاده کرد، گریزی زد و گفت: ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر ظرفیت بسیار بزرگی برای مدیریت مصرف و بهینه سازی مصرف انرژی است که متاسفانه دولت به درستی از آن استفاده نکرده است. دولت خیلی راحت می تواند به استناد به این قانون طرح‌هایی همچون نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور را در دستور کار قرار دهد.
به گفته این کارشناس حوزه گاز، ماده 12 ظرفیتی را برای دولت ایجاد کرده که با اتکا به آن می تواند تا سقف 100 میلیارد دلار از محل سود حاصل از صرفه جویی مصرف سوخت به سرمایه گذاران این بخش اختصاص دهد.
اگر میزان راندمان نیروگاه ها حدود 10 درصد افزایش پیدا کند کاهش 30 درصدی مصرف چیزی در حدود 100 میلیون مترمکعب روزانه کاهش مصرف در بخش نیروگاهی خواهیم داشت که 4 برابر صادرات گاز به ترکیه است
هدر رفت بالای انرژی در بخش غیر خانگی
اما هدر رفت بالای گاز در خطوط انتقال مساله دیگری است که وزارت نفت سالهاست به آن بی توجه بوده است. به گفته سلیمان پور، سالانه حدود 23 میلیارد مترمکعب در خطوط لوله از دست می دهیم. برای بزرگی این عدد باید بدانید که این میزان معادل ظرفیت تولید در دو فاز پارس جنوبی است.
به گفته او، جدای از هدر رفت برق در خطوط انتقال، نیروگاه ها با راندمان بین 25 تا 35 درصد در حال فعالیت هستند که به هیچ وجه مطلوب نیست. در واقع اگر میزان راندمان نیروگاه ها حدود 10 درصد افزایش پیدا کند کاهش 30 درصدی مصرف چیزی در حدود 100 میلیون مترمکعب روزانه کاهش مصرف در بخش نیروگاهی خواهیم داشت که 4 برابر صادرات گاز به ترکیه است.
اینکه حجم مصرف سوخت در بخش خانگی و تجاری بسیار بالا بوده و باید مدیریت شود کاملا درست است، اما بد نیست وزارت نفت و نیرو هم کمی به فکر اقداماتی باشند که با اتکا به آن می توانند میزان هدر رفت انرژی در کشور را در بخش دولتی و عمومی کاهش و بهره وری را افزایش دهند.
منبع: تحلیل بازار
